Bộ Y tế Đề Xuất Cải Cách Chính Sách Dân Số: Tăng Quyền Lựa Chọn Cho Các Cặp Vợ Chồng

Bộ Y tế Việt Nam đã đưa ra một đề xuất quan trọng nhằm thay đổi cách thức quản lý dân số, cho phép các cặp vợ chồng tự quyết định về số lượng con cái và khoảng cách giữa các lần sinh. Điều này được ghi nhận trong dự thảo sửa đổi điều 10 của Pháp lệnh Dân số vào ngày 26 tháng 2.

Quyết Định Từ Các Cặp Vợ Chồng

Theo dự thảo mới, mỗi cặp vợ chồng sẽ có quyền tự quyết định về thời gian sinh, số con và khoảng cách giữa các lần sinh mà không còn bị giới hạn trong khuyến nghị trước đây là 1-2 con. Đề xuất này được đưa ra nhằm đối phó với tình trạng mức sinh đang giảm xuống đáng kể và sự chênh lệch rõ rệt giữa các khu vực và đối tượng trong nước.

Trước đó, luật dân số Việt Nam đã khuyến khích các cặp vợ chồng chỉ nên có từ 1 đến 2 con để đảm bảo chất lượng cuộc sống, giáo dục và chăm sóc tốt nhất cho con cái. Tuy nhiên, điều này không có quy định pháp luật bắt buộc hay hình phạt cụ thể cho những gia đình sinh nhiều hơn hai con, ngoại trừ việc đảng viên có thể bị kỷ luật nếu sinh con thứ ba.

Mức Sinh Giảm Liên Tục

Theo Bộ Y tế, Việt Nam hiện nằm trong top 5 quốc gia có mức sinh thấp nhất khu vực Đông Nam Á. Mức sinh quốc gia đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021 xuống còn 2,01 vào năm 2022. Dự báo cho biết, con số này sẽ tiếp tục giảm xuống còn 1,96 vào năm 2023 và 1,91 vào năm 2024 - mức thấp nhất trong lịch sử dân số Việt Nam. Nếu tình hình này không được cải thiện, dự đoán đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc giai đoạn dân số vàng và bước vào giai đoạn giảm dân số sau năm 2054.

Tác động của mức sinh thấp kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số và già hóa nhanh chóng, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.

Khác Biệt Giữa Thành Thị và Nông Thôn

Trong hai thập kỷ qua, mức sinh ở khu vực thành thị đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế, dao động quanh 1,7-1,8 con/phụ nữ, trong khi khu vực nông thôn luôn duy trì ở mức cao hơn với 2,2-2,3 con/phụ nữ. Tuy nhiên, năm 2023, mức sinh khu vực nông thôn đã giảm mạnh, chỉ còn 2,07 con, thấp nhất từ trước đến nay và cũng dưới ngưỡng sinh thay thế.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này theo Bộ Y tế cho rằng do nhiều cấp ủy đảng và chính quyền chưa nhận thức đầy đủ về sự khó khăn và phức tạp của vấn đề dân số. Chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển vẫn còn gặp nhiều trở ngại, cùng với những định kiến giới đang ảnh hưởng mạnh mẽ tại nhiều nơi trong cả nước.

Tình Trạng Kết Hôn và Sinh Con của Giới Trẻ

Các chuyên gia cho rằng lý do chính khiến mức sinh giảm thấp là do xu hướng kết hôn muộn, sinh con muộn hoặc thậm chí không muốn sinh con của giới trẻ hiện nay. Nguyên nhân chủ yếu là áp lực kinh tế và chi phí nuôi dạy con cái, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng cao và thu nhập không ổn định.

Những Biện Pháp Đang Được Xem Xét

Đứng trước tình trạng giảm sinh, Bộ Y tế nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động sớm để giải quyết vấn đề này. Trong thời gian qua, nhiều chính sách đã được bãi bỏ hoặc đề xuất nhằm khuyến khích sinh sản. Một trong những thay đổi gần đây là yêu cầu của Bộ Chính trị không kỷ luật đảng viên nếu họ sinh con thứ ba.

Bên cạnh đó, nhiều chính sách hỗ trợ tài chính, phúc lợi cho các gia đình có con nhỏ như trợ cấp sinh con, hỗ trợ nhà ở và vay mua nhà ưu đãi cũng đang được xem xét để thúc đẩy mức sinh.

Xu Hướng Toàn Cầu về Giảm Sinh

Không chỉ riêng Việt Nam, tình trạng giảm sinh đang là mối quan tâm chung của nhiều quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Hiện có tới 55 chính phủ đã ban hành các chính sách khuyến khích tăng mức sinh, trong khi 19 nội các khác tập trung vào việc duy trì mức sinh hiện tại.

Các biện pháp chính bao gồm cải thiện chế độ nghỉ thai sản, cho phép cha mẹ nghỉ phép chăm con, cũng như giảm thời gian làm việc hoặc áp dụng hình thức làm việc bán thời gian. Ngoài ra, các chính sách ưu đãi tài chính như tiền thưởng khi sinh con, ưu đãi thuế và trợ cấp hàng tháng cho trẻ em cũng đang được triển khai rộng rãi.

Cùng với đó, việc hỗ trợ sinh sản được chú trọng thông qua các biện pháp như mở rộng bảo hiểm cho các trường hợp hiếm muộn và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ thụ tinh trong ống nghiệm.

Tóm lại

Đề xuất của Bộ Y tế về việc cho phép các cặp vợ chồng tự quyết định số lượng và khoảng cách giữa các lần sinh là một bước tiến quan trọng trong việc điều chỉnh chính sách dân số của Việt Nam, nhằm đối phó với tình trạng giảm sinh đang diễn ra.