Giữ gìn tiếng mẹ đẻ cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài: Nỗi lo và giải pháp

Trong bối cảnh ngày càng nhiều gia đình người Việt sinh sống và làm việc tại nước ngoài, việc giữ gìn tiếng Việt cho thế hệ trẻ đang trở thành một thách thức lớn. Câu chuyện về chị Tô Thị Thu, một bà mẹ có con trai mới sang Nhật Bản chưa lâu, đã phản ánh nỗi lo chung của rất nhiều phụ huynh.

Nỗi lo mất kết nối

Chị Thu, 33 tuổi, cùng chồng định cư tại Nhật Bản từ 6 năm trước. Năm 2022, họ quyết định đưa con trai 5 tuổi sang để gần gũi hơn với gia đình. Trong tâm trí phụ huynh, việc giữ gìn tiếng Việt cho con là điều vô cùng quan trọng. Chị Thu chia sẻ: "Tôi mang sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1, vở tập viết theo để ở nhà dạy con". Dù con trai chị hòa nhập tốt và nhanh chóng nói tiếng Nhật như người bản địa chỉ sau vài tháng, nhưng nỗi lo con quên tiếng mẹ đẻ ngày càng lớn.

Mỗi ngày, vợ chồng chị cố gắng giao tiếp với con hoàn toàn bằng tiếng Việt. Họ cũng thuê gia sư kèm tại nhà hai lần mỗi tuần và chị Thu dành thời gian ôn luyện cùng con. Tuy nhiên, do lịch học và công việc bận rộn, thời gian gặp nhau chỉ giới hạn vào buổi tối. "Cậu bé nay nói tiếng Nhật như người bản địa, còn tiếng Việt ít được thực hành", chị lo lắng khi con trai đôi khi phải kể chuyện bằng tiếng Nhật mà không thể diễn đạt bằng tiếng Việt.

Chị Thu cảm thấy nỗi lo không chỉ dừng lại ở việc mất ngôn ngữ, mà còn ảnh hưởng đến sự kết nối giữa mẹ và con. "Liệu đánh đổi này có là quá lớn?", chị tự hỏi.

Nhu cầu học tiếng Việt trên mạng xã hội

Nỗi lo lắng của chị Thu không phải là duy nhất. Vợ chồng chị nằm trong số 7.000 thành viên của diễn đàn "Dạy con học tiếng Việt" trên mạng xã hội. Thạc sĩ ngôn ngữ Hoàng Thị Thu Thủy, admin của diễn đàn và đồng sáng lập trường Yêu Tiếng Việt ở Brisbane, Australia, cho biết mong muốn giữ gìn tiếng mẹ đẻ trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài ngày càng cao. Trường hiện có khoảng 1.000 học sinh từ 4 đến 16 tuổi, đến từ hơn 30 quốc gia. Nhiều phụ huynh cũng tham gia học cùng con cái, đặc biệt những người ra nước ngoài từ nhỏ nhưng không được cha mẹ giúp giữ tiếng Việt.

"Việc học dễ dàng hơn nhờ hình thức online nên lượng phụ huynh đăng ký cho con ngày càng nhiều", chị Thủy cho biết. Theo chị, việc thông thạo tiếng bản địa rất cần thiết nhưng giữ tiếng Việt cũng không kém phần quan trọng. "Có tiếng Việt, trẻ sẽ hiểu và tự hào về nguồn gốc, nâng cao lòng tự trọng".

Những hệ lụy khi con không biết tiếng mẹ đẻ

Chị Thu Thủy đã chứng kiến nhiều câu chuyện đau lòng về những đứa trẻ không biết tiếng Việt. Một tình huống điển hình là khi một người mẹ mắc bệnh Alzheimer, chỉ còn nhớ tiếng mẹ đẻ, trong khi con cái thì không thể giao tiếp. "Hai mẹ con giờ như hai người xa lạ", chị nói đầy tiếc nuối.

Tương tự, chị Quỳnh Phan ở Florida, Mỹ cũng chia sẻ về khó khăn khi con cái không biết tiếng Việt. Người mẹ từng cảm thấy bị xem thường bởi con, dẫn đến khoảng cách giữa mẹ và con ngày càng lớn. Chị Quỳnh nhận thấy trẻ gốc Việt thường hoang mang về giá trị bản thân khi không biết tiếng mẹ đẻ. "Chúng hòa tan vào thế giới đa sắc tộc nhưng không biết gốc rễ của mình", chị nhấn mạnh.

Quyết tâm giữ gìn tiếng Việt cho con gái Bí, sinh năm 2011, chị Quỳnh đã cố gắng giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ từ khi bé còn nhỏ. Tuy nhiên, do áp lực công việc, chị không có đủ thời gian. Một lần, khi bất ngờ nghe cô bé nói "Con ghét nghe tiếng Việt," chị Quỳnh đã nhận ra cần phải hành động ngay lập tức.

Giải pháp tích cực cho việc giữ gìn tiếng Việt

Sau đó, chị bắt đầu đưa con đến trường tiếng Việt vào các ngày Chủ nhật và thay đổi cách giao tiếp hàng ngày. Không chỉ vậy, vào mùa hè năm 2016, cả gia đình đã về Việt Nam để cho con gái "tắm trong môi trường hoàn toàn tiếng Việt." Kết quả là sau hai tháng, cô bé đã nói tiếng Việt thành thạo và được khen thưởng nhiều.

Từ đó, chị Quỳnh duy trì thói quen đưa con về Việt Nam mỗi mùa hè. "Bây giờ con có thể hiểu 95% khi giao tiếp với mẹ", chị vui mừng chia sẻ.

Sáng kiến mới trong việc dạy tiếng Việt

Thời gian qua, nhận thấy nhu cầu học tiếng Việt của các gia đình ở nước ngoài ngày càng tăng, chị Thu Thủy và chồng, tiến sĩ Ngôn ngữ học Nguyễn Thế Dương, đã quyết định thành lập trường Yêu Tiếng Việt. Mục tiêu của họ là giúp trẻ em Việt Nam ở nước ngoài giữ gìn văn hóa và ngôn ngữ của dân tộc.

Chị Thủy khẳng định rằng việc giữ tiếng Việt cho con ở nước ngoài không hề đơn giản, nhưng với động lực và sự kiên trì, cha mẹ hoàn toàn có thể làm được. Bắt đầu càng sớm càng dễ dàng hơn. Cha mẹ nên quy định sử dụng tiếng Việt trong gia đình, đọc sách tiếng Việt cho con 10-15 phút mỗi ngày và cho trẻ kết nối với các hoạt động văn hóa của cộng đồng người Việt.

Mới đây, mẹ chồng chị Thu cũng đã sang Nhật Bản để chăm sóc cháu. Bà sẽ đảm nhiệm vai trò tăng cường giao tiếp tiếng Việt cho bé, đồng thời gia đình họ cũng sẽ tổ chức các hoạt động giao lưu với bạn bè Việt Nam, nghe nhạc và xem phim về lịch sử Việt Nam.

"Tôi tin với giải pháp này, các con tôi đi đâu vẫn có thể nói tiếng mẹ đẻ và tự hào mình là người Việt Nam," chị Thu bày tỏ niềm hy vọng.

Tóm lại

Giữ gìn tiếng Việt cho thế hệ trẻ sống xa quê hương là một thách thức lớn nhưng không phải là điều không thể thực hiện. Qua những câu chuyện từ các bậc phụ huynh như chị Thu và chị Quỳnh, nhiều gia đình đã tìm ra phương pháp hiệu quả để truyền dạy tiếng mẹ đẻ cho con cái, nhằm duy trì bản sắc văn hóa và gốc rễ dân tộc dù ở bất kỳ nơi đâu.