Một phát hiện gây bất ngờ: Gene đặc biệt cho phép một số người ngủ ít mà vẫn khỏe mạnh

Một nghiên cứu mới từ các nhà khoa học tại Đại học California San Francisco đã chỉ ra rằng, một số người sở hữu gene di truyền đặc biệt giúp họ chỉ cần ngủ từ 4 đến 6 tiếng mỗi đêm mà vẫn duy trì sức khỏe tốt và có tuổi thọ cao.

Giấc ngủ ít nhưng không hại sức khỏe

Trước đây, các chuyên gia y tế thường khuyến nghị mọi người nên ngủ từ 7 đến 9 tiếng mỗi đêm để tránh những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như suy giảm trí nhớ, rối loạn chuyển hóa, trầm cảm, sa sút trí tuệ, bệnh tim mạch và suy yếu hệ miễn dịch. Tuy nhiên, nghiên cứu mới nhất cho thấy rằng ở một số cá nhân, việc ngủ ít hơn thời gian này không dẫn đến sự suy giảm sức khỏe.

Tiến sĩ Louis Ptáček, một chuyên gia thần kinh tại Đại học California San Francisco và là người đứng đầu nhóm nghiên cứu, cho biết: “Thực tế, chúng ta vẫn chưa hiểu rõ về bản chất và tác dụng của giấc ngủ. Bạn có ngạc nhiên khi nhận ra một người dành tới một phần ba cuộc đời để ngủ không?”.

Lịch sử nghiên cứu giấc ngủ

Trong nhiều năm qua, kiến thức về giấc ngủ chủ yếu dựa trên mô hình hai quá trình của Alexander Borbély vào những năm 1970, trong đó xác định nhịp sinh học và cân bằng nội môi giấc ngủ ảnh hưởng đến thời gian và độ dài giấc ngủ. Đồng hồ sinh học điều chỉnh chu kỳ 24 giờ ngủ và thức dựa trên các tín hiệu môi trường như ánh sáng và bóng tối, trong khi áp lực bên trong cơ thể tích tụ khi thức và giảm khi ngủ, tương tự như cảm giác đói.

Đáng chú ý, một số gia đình được tiến sĩ Ptáček và giáo sư Ying-Hui Fu gặp gỡ có thói quen ngủ ít, điều này đã dẫn đến một cuộc nghiên cứu sâu hơn. Họ đã xác định được một đột biến gene có tên là DEC2 liên quan đến hiện tượng ngủ ít mà không ảnh hưởng đến sức khỏe.

Phát hiện đột biến gene DEC2

Trong nghiên cứu của mình, Ptáček và Fu đã phát hiện ra rằng một gia đình đi ngủ muộn nhưng vẫn tỉnh táo chỉ với 6 tiếng ngủ. Từ đó, họ đã truy tìm nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này và xác định được đột biến gene DEC2. Khi cấy ghép đột biến DEC2 vào chuột, các nhà nghiên cứu nhận thấy chúng ngủ ít hơn. Họ cũng phát hiện ra rằng gene này kiểm soát hormone orexin, là chất thúc đẩy sự tỉnh táo.

Thiếu hụt orexin thường là nguyên nhân chính gây ra chứng ngủ rũ; tuy nhiên, ở những người ngủ ít, việc sản xuất orexin dường như lại tăng lên. Theo thời gian, nhóm nghiên cứu đã xác định thêm 7 gene khác có liên quan đến thói quen ngủ ngắn tự nhiên.

Các đột biến gene khác

Một trong những phát hiện thú vị là đột biến gene ADRB1, được phát hiện ở một gia đình có ba thế hệ đều ngủ ít. Gene này hoạt động mạnh ở vùng não liên quan đến việc điều hòa giấc ngủ. Khi kích thích khu vực này, những con chuột mang đột biến ADRB1 dễ dàng thức dậy hơn và giữ được sự tỉnh táo lâu hơn.

Ngoài ra, hai cha con khác trong nghiên cứu có đột biến gene NPSR1 liên quan đến chu kỳ ngủ - thức. Những con chuột có đột biến tương tự đã ngủ ít hơn mà không gặp phải vấn đề về trí nhớ thường thấy sau một đêm thiếu ngủ.

Hai đột biến khác trong gene GRM1 cũng được phát hiện ở hai gia đình độc lập, cả hai đều có chu kỳ giấc ngủ ngắn. Các con chuột được cấy ghép các đột biến này cũng ngủ ít hơn nhưng không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Tác động tích cực của việc ngủ ít

Những người có thói quen ngủ ít tự nhiên dường như miễn nhiễm với các tác động tiêu cực của việc thiếu ngủ. Nghiên cứu cho thấy họ có tính cách năng động, đầy tham vọng và lạc quan, cùng khả năng phục hồi tốt trước căng thẳng, đồng thời có ngưỡng chịu đau cao hơn, thậm chí sống lâu hơn so với những người ngủ đủ giấc.

Các chuyên gia đưa ra giả thuyết rằng những người ngủ ít di truyền có thể sở hữu động lực mạnh mẽ, vượt qua các yêu cầu trao đổi chất hay chuyển hóa cần thiết để nằm yên tĩnh trên giường. Một giả thuyết khác cho rằng cấu trúc não bộ của họ có thể đặc biệt, giúp tối ưu hóa giấc ngủ.

Chất lượng giấc ngủ và sự loại bỏ chất độc

Theo Phyllis Zee, giám đốc Trung tâm Y học Giấc ngủ và Nhịp sinh học tại Đại học Northwestern, mặc dù ngủ ít nhưng chất lượng giấc ngủ của họ vẫn cao, có thể tạo ra nhiều chu kỳ ngủ sóng chậm hơn. Điều này cho phép não bộ loại bỏ nhiều chất thải hơn, từ đó làm giảm nguy cơ mắc các rối loạn thoái hóa thần kinh như Alzheimer.

Nghiên cứu gần đây của Fu và Ptáček cho thấy những người ngủ ít tự nhiên có khả năng loại bỏ độc tố tích tụ trong não, góp phần ngăn ngừa các bệnh lý nặng nề này. Để kiểm nghiệm điều này, họ đã lai tạo những con chuột có gene ngủ ít với những con chuột mang gene dễ mắc bệnh Alzheimer. Kết quả cho thấy não của những con chuột mới có ít mảng bám protein, dấu hiệu cho thấy tác động bảo vệ của đột biến gene ngủ ít.

Tiềm năng nghiên cứu trong tương lai

Dù những phát hiện này mở ra hướng đi mới trong nghiên cứu về giấc ngủ, hiện tại, các chuyên gia vẫn chưa rõ lý do vì sao gene đặc biệt này lại cho phép một số người ngủ ít mà vẫn sống lâu. Tiến sĩ Fu và tiến sĩ Ptáček đang tiếp tục kế hoạch đưa những người ngủ ít đến phòng thí nghiệm chung để đo sóng não khi ngủ, nhưng nghiên cứu đã bị gián đoạn do đại dịch COVID-19.

Mặc dù các chuyên gia vẫn khuyến nghị mọi người nên ngủ đủ giấc, tiến sĩ Ptáček cho rằng khuyến cáo về thời gian ngủ 8 tiếng mỗi đêm đôi khi có thể "quá máy móc". Ông nói: “Điều đó giống như nói rằng mọi người trong dân số đều phải cao 1,77 mét. Nhưng gene di truyền không hoạt động như vậy”.

Tóm lại

Các nghiên cứu của Đại học California San Francisco đã phát hiện rằng một số người có gene di truyền đặc biệt cho phép họ ngủ ít mà không bị ảnh hưởng đến sức khỏe. Phát hiện này không chỉ thay đổi cách nhìn về giấc ngủ mà còn mở ra nhiều khả năng nghiên cứu về tác động của giấc ngủ đối với sức khỏe con người trong tương lai.