Những Chuyện Kể Về Ngày Đầu Đi Làm Ở Nhật Bản: Văn Hóa, Áp Lực và Sự Thích Nghi

Ngày đầu đi làm tại một công ty Nhật Bản là trải nghiệm không dễ dàng cho nhiều lao động nước ngoài. Từ áp lực thời gian đến những quy tắc văn hóa phức tạp, họ phải đối mặt với nhiều thách thức khi hòa nhập vào môi trường làm việc mới. Câu chuyện của Tuấn Kiên và Hồng Nhung dưới đây minh họa rõ nét về trải nghiệm này.

Cú Sốc Văn Hóa Của Tuấn Kiên

Tuấn Kiên, 30 tuổi, từ Bắc Giang, đã bắt đầu công việc thiết kế tại một công ty xây dựng ở tỉnh Saitama. Ngày đầu tiên đi làm, mặc dù anh đến đúng giờ, nhưng lại là người có mặt muộn nhất trong số các đồng nghiệp. “Sếp nói công ty bắt đầu giờ làm từ 9h. Tôi đến trước 15 phút mà vẫn là người có mặt muộn nhất,” Kiên chia sẻ.

Hàng ngày, các đồng nghiệp của Kiên thường đến trước giờ làm cả một đến hai tiếng. Điều này khiến anh cảm thấy áp lực và ngột ngạt. “Thời gian đầu tôi cảm thấy rất căng thẳng. Giờ làm việc dài, không khí ở văn phòng rất yên tĩnh, mọi người tập trung cao độ, không ai nói chuyện hay cười đùa,” Kiên kể.

Tuy nhiên, sau giờ làm, mọi người lại cùng nhau đi ăn uống để giải tỏa căng thẳng. Khoảng thời gian này trở thành dịp để họ giao lưu và làm quen. “Phòng tôi tụ tập tuần 3,4 lần, người Nhật gọi đây là 'nomikai' - tiệc rượu sau giờ làm, dù bận rộn đến đâu mọi người cũng thu xếp để gặp mặt,” Kiên nói.

Khởi Đầu Trái Ngược Của Hồng Nhung

Ngược lại với Kiên, Hồng Nhung, 26 tuổi, quê Nam Định, có một khởi đầu hoàn toàn khác khi làm kế toán tại một công ty IT ở Kanagawa cuối tháng 9/2024. Công ty đã tổ chức tiệc liên hoan chào đón nhân sự mới, và tất cả đều tham gia nhiệt tình.

Dù vậy, Nhung cũng trải qua quá trình thích nghi khó khăn với những nguyên tắc ứng xử nơi làm việc. Theo cô, khi mới đến hay lúc ra về, mọi nhân viên phải chào hỏi tất cả đồng nghiệp, kèm theo lời động viên như "Bạn đã vất vả rồi". Đặc biệt, khi cần chỉ dẫn từ cấp trên, nhân viên mới phải quỳ gối để lắng nghe. “Quỳ gối ở Nhật được hiểu là một hành động thể hiện sự tôn kính, trân trọng,” Nhung giải thích. Sau khi nhận được sự giúp đỡ, cô cũng sẽ cúi gập người để cảm ơn.

Trong giờ làm, không ai được phép thở dài hay tỏ ra mệt mỏi, vì điều này có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của người khác. Nếu vô tình tạo ra tiếng động như hắt xì, họ cũng sẽ nhanh chóng xin lỗi.

Thử Thách Văn Hóa Công Sở Nhật Bản

Văn hóa công ty và môi trường công sở tại Nhật Bản là những thử thách lớn nhất với lao động nước ngoài. Một cuộc khảo sát từ Recruit Management Solutions đầu tháng 4/2024 cho thấy 26% nhân viên mới cho rằng quy tắc ứng xử ở Nhật cứng nhắc, 18% cho biết nó khó khăn và phức tạp, trong khi 14% coi các quy tắc này là “rất phiền toái”.

Các quản lý người Nhật cũng thừa nhận rằng việc đào tạo nhân viên mới về tác phong và văn hóa làm việc là một nhiệm vụ khó khăn. Thống kê cho thấy khoảng 50% lãnh đạo gặp khó khăn trong việc hướng dẫn nhân viên ngoại quốc.

Theo dữ liệu từ Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi tính đến tháng 10/2024, Nhật Bản có khoảng hai triệu lao động nước ngoài, trong đó người Việt Nam chiếm hơn 25%. Guidable Jobs – cổng thông tin về lao động nước ngoài tại Nhật – cho biết số lượng người Việt ở lại Nhật đang tăng lên mỗi năm, khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của họ đối với nền kinh tế Nhật Bản.

PGS TS Phạm Thị Thu Giang từ Trường Đại học Việt – Nhật cho biết, sốc văn hóa là một vấn đề phổ biến mà du học sinh và người lao động Việt Nam thường gặp phải ở nước ngoài, đặc biệt là ở Nhật Bản, nơi có nền văn hóa làm việc kỷ luật và quy tắc nghiêm ngặt.

Theo bà Giang, nguyên tắc thời gian là điều cực kỳ quan trọng đối với người Nhật. Họ luôn muốn đến sớm để đảm bảo hoàn thành tốt công việc trong ngày. Việc muộn giờ hoặc không đạt deadline ngay lập tức bị coi là thiếu trách nhiệm.

Ngoài ra, trong văn hóa công sở, người Nhật rất chú ý đến chi tiết như cách chọn trang phục, kiểu tóc và tông giọng tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể.

Quan Điểm Từ Các Chuyên Gia

Để giúp người trẻ dễ dàng thích nghi hơn, PGS TS Phạm Ngọc Trung từ Học viện Báo chí và Tuyên truyền khuyến nghị rằng sinh viên nên tham gia thực tập tại các doanh nghiệp Nhật Bản hoặc học hỏi từ những người có kinh nghiệm trong các tổ chức liên quan. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nắm vững tiếng Nhật để hiểu rõ hơn về phong tục tập quán, từ đó dễ dàng hòa nhập hơn.

Cùng với đó, nhiều công ty Nhật Bản đang thay đổi cách tiếp cận để hỗ trợ lao động nước ngoài, đặc biệt là người Việt. Theo Guidable Jobs, người Việt thường siêng năng, cần cù, và ham học hỏi. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần phải khéo léo trong việc hướng dẫn và nhắc nhở về giờ giấc, cũng như cung cấp lộ trình thăng tiến và chế độ đãi ngộ rõ ràng.

Trải Nghiệm Thành Công Từ Văn Hùng

Một ví dụ thành công trong việc thích nghi với môi trường làm việc ở Nhật Bản là Văn Hùng, 34 tuổi, làm kỹ sư thiết kế ô tô tại Tokyo. Sau hơn 6 năm làm việc, Hùng đã học được tư duy “làm đúng ngay từ lần đầu tiên”. Anh cho biết, việc cẩn thận và kỷ luật giúp anh nâng cao trình độ chuyên môn và thuận lợi hơn trong việc thăng tiến.

Hiện tại, thu nhập hàng tháng của Hùng khoảng 60 triệu đồng. Dù công việc áp lực, nhưng anh cảm thấy xứng đáng với những phúc lợi như hỗ trợ nhà ở, trợ cấp ăn uống, và các chế độ nghỉ có trợ cấp để chăm sóc con nhỏ.

Hành Trình Thích Nghi Của Tuấn Kiên Và Hồng Nhung

Sau nhiều lần muốn nghỉ việc do sốc văn hóa, Tuấn Kiên dần cảm thấy thích nghi hơn, bớt lạc lõng và căng thẳng hơn. “Sau giờ làm, mọi người trở nên hòa đồng, vui vẻ và chia sẻ với nhau nhiều hơn,” anh nói.

Còn Hồng Nhung cũng nỗ lực học thêm tiếng Nhật và giao tiếp nhiều hơn với đồng nghiệp để tìm hiểu về văn hóa sống của họ. “Làm việc ở Nhật giúp tôi khéo léo hơn trong ứng xử, trở thành người tinh tế hơn và luôn thận trọng, chỉn chu trong mọi việc,” Nhung chia sẻ.

Tóm lại

Trải nghiệm ngày đầu đi làm ở Nhật Bản mang lại nhiều thử thách cho lao động nước ngoài, nhưng cũng mở ra cơ hội để họ phát triển bản thân và hòa nhập vào môi trường mới.